Mentale modellen - De strategie voor helder denken en goede beslissingen

Deze pagina biedt alles wat je moet weten over mentale modellen. Na het lezen ken je een aantal mentale modellen, denk je beter en maak je minder fouten.

“Avoiding stupidity is easier than seeking brilliance” – Farnam Street

Op deze pagina:

- Wat zijn mentale modellen?

- Mentale modellen van Charlie Munger

- Mentale modellen uit:

- algemene mentale modellen

- natuurwetenschappen

- biologie

- psychologie / sociologie

- economie

Wat zijn mentale modellen?

Een mentaal model is een idee dat ons helpt om te begrijpen hoe de wereld werkt. Mentale modellen geven antwoord op vragen zoals waarom en hoe. Neem bijvoorbeeld het idee social proof. Wat gebeurt er als mensen onzeker zijn over een keuze? Ze kiezen automatisch voor de optie die door velen is gekozen zonder na te denken wat de juiste keuze is. Dit idee omschrijft waarom mensen zo handelen en het voorspelt hoe ze zullen handelen.

Daarnaast helpen mentale modellen ons om fouten te voorkomen. Zoals Peter Bevelin in zijn boek Seeking Wisdom zegt:

"I don't want to be a great problem solver, I want to avoid problems - prevent them from happening and doing it right from the beginning."

De wereld om ons heen wordt geregeerd door een set vaste regels. Natuurkundige wetten, biologische systemen en menselijke psychologie bepalen voor het grootste deel hoe het er dagelijks aan toe gaat. Om fouten te voorkomen, moeten beslissingen in overeenstemming zijn met deze universele regels.

Eén van die regels is de menselijke buigbaarheid naar beloningen. Ten tijde van koloniaal India heerste er een cobraplaag in Delhi. De bevolking was in direct gevaar waardoor de Britse officieren wel na moesten denken over een oplossing voor deze plaag. Door de grote schaal van de plaag besloten ze om het volk te gebruiken om dit probleem op te lossen. Burgers zouden geld krijgen voor elke dode cobra die ze zouden inleveren. Al snel kwamen er bakken met slangenvel. Het probleem bleek veel groter dan de Britse officieren dachten. Allereerst waren ze blij dat hun plan goed werkt, maar de euforie sloeg snel om. Al snel kregen ze lucht van slangenfokkerijen. Voor sommige slimme denkers was dit de manier om snel geld te verdienen. De Britse officieren lieten de beloning zo snel mogelijk vallen, wat weer een probleem veroorzaakte. Nu er geen beloning was, hadden de fokkerijen geen nut meer en werden alle slangen losgelaten. Het probleem was nu nog groter dan voorheen. Hadden de Britten gebruik gemaakt van het mentale model over beloningen hadden ze waarschijnlijk voor een andere aanpak gekozen en had deze fout voorkomen kunnen worden.

Daarnaast biedt het gebruik van mentale modellenhandvatten over hoe je moet denken. Daniel Kahneman legde in zijn monumentale boek Thinking Fast and Slow uit dat er vooral wordt gedacht met het snelle systeem 1. Systeem 1 is het denken dat gebaseerd is op intuïties en onderbuikgevoelens. Maar sommige beslissingen forceren ons om diep na te denken, om te vertragen en na te denken met ons systeem 2. Dit systeem komt voor in situaties waarin er beslist moet worden over de toekomst, geld of relaties. Als dit systeem wordt geactiveerd, komt er de onvermijdelijke vraag of de uitkomst juist is of niet. Door mentale modellen te gebruiken kan je daar zeker van zijn.

Waarom moet je multidisciplinaire mentale modellen gebruiken?

Mentale modellen helpen fouten te voorkomen en geven een raamwerk voor beter denken. Het gebruik van één mentaal model is echter niet genoeg. Met maar één denkmodel in je hoofd lijk je op de man met een hamer.

“To the man with only a hammer, every problem is a nail.”

Op deze blog wordt het optimaliseren van persoonlijke financiën ook niet door één mentaal model aangevlogen. In totaal worden er tien mentale modellen uitgelegd en toegepast om jouw persoonlijke financiën te verbeteren.

Het gebruik van meerdere modellen uit één vakgebied voldoet ook niet. Peter Kaufman, auteur van Poor Charlies Almanack, gebruikt een Japans gezegde om dit probleem toe te lichten.

“The frog in the well knows nothing of the mighty ocean.”

Wellicht weet iemand alles over zijn vakgebied, maar hoe is het dan mogelijk om goede beslissingen te nemen in het leven? Het leven in zijn volledige complexiteit, de dynamische oceaan dat het leven is. Munger heeft zijn vijver van kennis steeds groter en groter gemaakt door de grote ideeën van andere disciplines te leren. Deze ideeën, principes en en theorieën noemt hij mental models. In dit boek zijn ze vrij vertaald naar mentale modellen.

Ook Munger zag in dat universele kennis verspreid is over meerdere disciplines. Alle mentale modellen die de wereld zo goed mogelijk beschrijven zijn niet terug te vinden in één faculteit. Een professor natuurkunde zal nooit naar zijn biologie collega’s gaan om te verklaren dat zij niet meer nodig zijn. Toch wordt er wel vaak zo gedacht.

Om betere beslissingen te nemen dien je complexe situaties beter te begrijpen door de situatie met verschillende modellen te bekijken. Als je de situatie vervolgens volledig begrijpt, dan belooft Wittgenstein dat je weet wat je moet doen.

Welke mentale modellen moet ik gebruiken en hoe kom ik aan mentale modellen?

De makkelijkste manier om mentale modellen te vinden is door specifieke boeken of artikelen te lezen.
Mentale modellen kunnen ook verzameld worden door systematische ontdekking. Kaufman gebruikt zijn ‘drie emmers methode’. Elke emmer is gebaseerd op een grote, relevante steekproefgrootte.

Emmer één staat voor 13,7 miljard jaar. Dit is de grootste steekproefgrootte mogelijk. Het is de anorganische universum: natuurkundige, geologie en scheikunde. Emmer twee staat voor 3,5 miljard jaar aan biologisch leven op Aarde en emmer drie staat voor 20.000 jaar van menselijke geschiedenis.

Om mentale modellen te vinden moet er per emmer gekeken worden of er een model bestaat die een vraagstuk nauwkeurig kan beschrijven. Een voorbeeld van een vraagstuk kan zijn hoe kan de relatie met klanten verbeterd kan worden.

Emmer één kent een voorkeur aan abstractie. De relatie tussen een bedrijf en klanten kan gezien worden als de interactie tussen twee objecten. Deze interactie wordt beschreven door de derde wet van Newton. Voor elke actie is er een even grote, tegengestelde reactie. Een boek op tafel drukt naar beneden met ongeveer 10 N op de tafel, maar de tafel drukt ook met 10 N omhoog op het boek. Bij een zwaarder boek duwt het boek harder, maar de tafel duwt daardoor ook harder terug. Het is perfecte wederkerigheid.

In emmer twee is hetzelfde te zien. Er is geen harde wet of regel voor dit gedrag, maar het gedrag kennen we maar al te goed. Als je een kat bij z’n staart pakt, kan je verwachten dat hij je terug slaat. Maar als je dezelfde kat met liefde verzorgt, kan je verwachten dat de kat je liefde teruggeeft. Wederom is er weer wederkerigheid in het spel.

De laatste emmer brengt ons bij de mens. Daar is het precies hetzelfde te zien. Elke interactie is een vorm van deze gespiegelde wederkerigheid. Mensen zijn sociaal ver ontwikkeld door de spiegelneuronen. Deze spiegelneuronen zorgen er onbewust voor dat er wederkerig gedrag wordt vertoond. Wederkerigheid zit echt in ons. Dit is al lang bekend. Eén van de oudste spreekwoorden is ´wat u zaait, zult u oogsten.´

Het principe van wederkerigheid geldt al 13,7 miljard jaar en is van toepassing op verschillende domeinen. Daardoor kunnen we erop vertrouwen dat wederkerigheid een goed model is om interacties te beschrijven en te verbeteren.

Met deze methode kunnen om mentale modellen te vinden, kunnen allerlei financiële vraagstukken worden beantwoord. In mijn ogen is dit de beste manier om deze vraagstukken aan te vliegen.

Mentale modellen van Charlie Munger

In zijn boek Poor Charlie’s Almanack zijn elf speeches uitgeschreven. In zijn speeches geeft hij tijdloze lessen over investeren, denken en over het leven. In de speeches 2, 3, 4 en 11 worden de meeste mentale modellen toegelicht door Munger. Zijn mentale modellen dienen als een kader voor het verzamelen van, verwerken van en handelen op informatie. In speech 11, The Psychology of Human Misjudgement, worden mentale modellen beschreven die hij zelf de belangrijkste beschouwt.

Speech 2: A Lesson on Elementary, Worldly Wisdom

Speech 3: A Lesson on Elementary, Worldly Wisdom, Revisited

Speech 4: Practical Thought About Practical Thoughts?

Speech 11: The Psychology of Human Misjudgement

Algemene mentale modellen

Competentiecirkel

Het gebruiken van een competentiecirkel zorgt ervoor dat je uit de problemen blijft. De competentiecirkel zegt namelijk dat je binnen je cirkel moet blijven waar je echt verstand van hebt. Het zegt ook dat je alle activiteiten buiten die cirkel moet vermijden. Dat is cirkel waar we denken verstand van te hebben.

Het mentale model klinkt heel eenvoudig, maar door onze psychologische blindheid soms moeilijk uit te voeren. De competentiecirkel vraagt namelijk absolute eerlijkheid naar jezelf toe. Dit is het eerste principe van Richard Feynman: “The first principle is that you must not fool yourself — and you are the easiest person to fool.” Eerlijk zijn over onze kennis en vaardigheden en binnen deze limieten opereren.

Inversie

Inversie, of het omkeren van problemen, is een handig mentaal model die je forceert om met een ander perspectief naar het probleem of vraagstuk te kijken. Je kiest de tegenovergestelde van het natuurlijke beginpunt.

Een handige strategie om mee te beginnen is om diep na te denken over wat je absoluut wilt ontwijken en dan kijken welke opties er over blijven.

Ik houd van het simplistische karakter en de verborgen nederigheid van dit model. Als we beginnen bij het natuurlijke beginpunt van een problemen, zullen er geniale ideeën bedacht moeten worden. Maar bij inversie wordt er gekeken naar zaken die juist gelaten moeten worden. Zoals Munger zou zeggen: “Avoiding stupidy is easier then seeking brilliance.” Het laten van stommiteiten brengt je verder dan het verzinnen van genialiteit.

Jack Bogle, de vader van indexfondsen, kwam om het idee door gebruik te maken van inversie. Iedereen in de aandelenwereld deed en doet zijn uiterste best om de markt te verslaan. De vraag die dus gesteld werd was, hoe kan je de markt verslaan? Maar op de lange termijn uit bleek de markt te winnen van een groot gedeelte van de actieve beleggers. Hij vond dit opmerkelijk en draaide de vraag om, hoe kan de markt ons niet verslaan? Het simpele antwoord, door de markt te zijn.

First Principle Thinking (Elon Musk)

Complexe systemen kunnen teruggebracht worden naar essentiële concepten, de eerste principes. Een goed voorbeeld van First Principle Thinking is het verhaal achter SpaceX. Elon Musk had weinig kennis over raketten toen hij begon met SpaceX. In een interview met Kevin Rose legt hij uit hoe hij te werk is gegaan:

I think it’s important to reason from first principles rather than by analogy. So the normal way we conduct our lives is, we reason by analogy. We are doing this because it’s like something else that was done, or it is like what other people are doing… with slight iterations on a theme. And it’s … mentally easier to reason by analogy rather than from first principles. First principles is kind of a physics way of looking at the world, and what that really means is, you … boil things down to the most fundamental truths and say, “okay, what are we sure is true?” … and then reason up from there. That takes a lot more mental energy.

Hij geeft bijvoorbeeld aan dat ruimtereizen door zijn door de hoge materiaalkosten. Dat is een verhaal dat wordt verteld. Musk ging echter op zoek naar de waarheid en kwam erachter dat de grondstofkosten vele malen lager zijn en dus besloot hij grondstoffen op te kopen en de materialen zelf te maken.

In dit mentale modelis het van belang dat er wordt gekeken naar de onderliggende waarheden. Niet naar de verhalen die wij onszelf vertellen.

Nog een voorbeeld van Musk. Hoe vroeg zich af wat de snelste manier is van A naar B. Hij dacht niet aan de huidige verhalen die gaan over auto's, maar naar waarheden. De snelste manier van A naar B is in een rechte lijn. Uit dit antwoord kwam de Hyperloop en the Boring Company.

Mentale modellen uit de Natuurwetenschappen

Critical Mass

Critical Mass (Kritieke Massa) is de minimale hoeveelheid die nodig is om een bepaald proces op gang te houden. Het wordt vaak gebruikt in de marketing van producten of het beschrijven van viraliteit, waarom de ene hype het wel redt en de andere niet. Dit model kent zijn oorsprong in de nucleaire fysica. Bij Critical Mass zijn er genoeg instabiele kernen om bijvoorbeeld kernsplijting te laten verlopen.

Critical Mass in persoonlijke financiën. "Er komt een moment waarbij de dividenden en het rendement op de investeringen groter zijn dan de hoeveelheid geld er geïnvesteerd kan worden." - Seeking Alpha. Als je Critical Mass hebt bereikt wordt het groeiende proces van de investeringen op gang gehouden door zijn eigen rendement. Het ongelukkige verlies van een baan zou niet veel uitmaken op het groeiproces van je investeringen.

Even een praktisch voorbeeld. Met een netto inkomen van €25.000, een spaarvermogen van 15% en een rendement op investeringen gelden de volgende cijfers. De maximale jaarlijkse bijdrage is gelijk aan €3750. Dat betekent dat er een bedrag van B = 3750/0,05 = €75.000 nodig is om de kritieke massa te bereiken. Vanaf dat punt groeien de investeringen even snel of zelfs sneller dan je met het spaargeld zou kunnen.

Hefbomen / Momenten

Dit model wordt vaak gebruikt in investeren en overtuigen. Archimedes kende het al en zei:

“Geef me een hendel lang genoeg, een steunpunt om hem op te plaatsen, en ik zal de wereld bewegen.”

De hefboom is zo’n concept dat op de middelbare school al wordt geleerd, maar niet vakoverstijgend of multidisciplinair wordt gebruikt. De natuurkundige definitie van een hefboom is:

Een mechanisme waarmee een kleine kracht in combinatie met een grote beweging, wordt omgezet in een kleine beweging die een grote last verplaatst,

waarvoor een grote kracht nodig is.

Korter: Bij een hefboom wordt een kleine invloed gebruikt om een groot effect te bereiken.

Hefbomen worden niet alleen in mechanica en statica gebruikt. Tijdens onderhandelingen wordt er informatie gebruikt om naar de gewenste situatie te gaan. Ouders gebruiken bijvoorbeeld kleine beloningen om ervoor te zorgen dat hun kinderen bepaald gewenst gedrag vertonen.

Sommige beleggingsvormen maken ook gebruik van hefbomen. Met een product dat gebruik maakt van een hefboomeffect kan je versneld profiteren van koersbewegingen. Een hefboomproduct van 3x betekent dat bij een toename van 10%, jou een toename van 30% oplevert. Een hefboom heeft echter een verhoogd risico, omdat de hefboom ook aan de negatieve kant werkt.

Relativiteit

Het is makkelijk om in te schatten wat een absolute waarde aangeeft. Sommige verschijnselen staan echter niet op zichzelf. Einstein heeft ons geleerd om in relatieve waarden te denken.

Ik kan mij nog goed een college dynamica herinneren waarin dit naar voren kwam. De professor had de volgende observatie: "Verkeersborden voor maximale snelheid zijn een drama. Alles aan ze is verkeerd. Er staat alleen een getal op, bijvoorbeeld 100. Maar wat betekent die 100, 100 m/s, 100 km/h. En ten opzichte van wat is die snelheid? Relatief aan het bord, aan de auto voor je, aan de snelheid van de aarde om de zon?"

Relativiteit speelt een belangrijke rol bij persoonlijke financiën. Een afgeprijsde t-shirt verkoopt beter als de oude prijs er nog bij staat. Sportstoelen van €1000,- erbij verloopt makkelijker als je net een auto van €25.000 hebt gekocht. Als we echter kijken naar de absolute waarde heb je nog steeds €1000,- extra uitgegeven.

1e Wet van Newton (traagheidswet)

Om de snelheid of richting te veranderen is er een kracht nodig. Dit is een begin principe van beweging, maar ook van de individu die een gewoonte moet veranderen of een organisatie dat de volgende stap wilt maken. Voor een verandering is er kracht nodig. Die kracht kan van buiten of van binnen komen.

Anders verwoord, zonder een kracht houdt een voorwerp een constante snelheid aan. Dit kan ervoor zorgen dat systemen met minimale energie door kunnen gaan, een bedrijf met genoeg klanten. Echter moet men uitkijken dat deze systemen niet langzaam naar de afgrond gaan.

3e Wet van Newton (actie = reactie)

Als ik tegen een muur duw, dan duwt de muur met een gelijkwaardige kracht terug. Dit is te zien in de natuur, maar vooral bij de mens. Doe gemeen tegen de ander en gegarandeerd dat je negativiteit terug krijgt.

Wrijving

Wrijving is een tegengestelde kracht in de gewenste bewegingsrichting. Wil je vooruit fietsen, dan is het de luchtwrijving die je tegenwerkt (vooral in Nederland). In systemen en in de mechanica willen het liefst wrijving minimaliseren, zo ook bij sparen.

Geld overmaken naar een spaarrekening is de gewenste beweging. Dit dient wrijvingsloos te gebeuren. Wrijving vergroten bij ongewenste uitgaven helpt je sparen. Soms is het zaak om je leven makkelijk te maken. Soms moet je het juist moeilijk maken.

Mentale modellen uit de biologie

De studie naar overleven en voortplanten.

Evolutie

Alles valt in het niet als je bedenkt hoe evolutie het leven van eencelligen naar organismen is gegaan die kunnen vliegen. Naar mensen die samenwerken en innoveren. Evolutie is groter dan jij voor mogelijk houdt. Evolutie wordt gedragen door natuurlijke selectie en erfelijkheid. De natuur selecteert voordelen die het organisme helpt overleven en voortplanten.

Dit model is ook te gebruiken om bedrijven te analyseren. De markt selecteert de bedrijven die een concurrentievoordeel hebben en daardoor kunnen blijven bestaan.

Homeostasis

Homeostasis is een zelfregulerend proces dat een intern systeem in balans houdt terwijl de externe omstandigheden veranderen. Een voorbeeld is ons lichaamstemperatuur die constant blijft bij wisselende temperaturen.

Voor homeostasis is een feedback loop nodig die constant controleert of er iets moet gebeuren. Bij thermoregulatie van het lichaam wordt bijvoorbeeld het mechanisme "bibberen" ingeschakeld als het te koud is. Het bibberen zorgt voor een verhoging in lichaamstemperatuur. Als het te warm is, dan wordt het mechanisme "zweten" ingeschakeld om het lichaam af te koelen.

Wil je een balans creëren in je leven, bedrijf of in een project? Zorg dan voor feedback loops zodat je kan het proces kunt reguleren.

Mentale modellen uit de wiskunde

Normaal verdeling

Voor veel natuurlijke voorkomende gebeurtenissen is een normale verdeling een goede benadering van de frequentie waarmee het voor kan komen. Zo kan men een schatting maken van de gemiddelde lengte van Nederlandse mannen en de standaardafwijking van de verdeling door een steekproef van een honderdtal mannen te nemen en daarvan de lengte te meten.

Het is verstandig om na te denken over de kans van een mogelijkheid als je de normale verdeling van een gebeurtenis kent.

Opschalen

Als docent heb ik vele malen met dit model te maken gehad. Een klas is niet aan het werk te krijgen, maar als je de groepen kleiner maakt zijn het opeens allemaal engeltjes en werken ze had.

Eigenschappen of gedrag van systemen verandert als de schaal verandert. Bij het analyseren van complexe systemen is het van belang dat je rekening houdt op welk schaalniveau je het systeem bestudeert. Wat de waarheid is op de ene schaal, is onjuist op een andere schaal.

Exponentiële groei

Dit is een wiskundig mentaal model die de werkelijkheid beschrijft omtrent groeipercentages. Mensen zijn er heel goed in om in lineaire verbanden te denken. Heel logisch, als jager-verzamelaars hoefden ze alleen berekeningen te maken die te maken hadden met lineariteit. Denk aan twee keer zo ver lopen is twee keer zo lang onderweg. De mens kan zich maar slecht voorstellen hoe exponentiële verbanden werken.

Sparen is lineair. Om onder dezelfde omstandigheden twee keer zoveel te sparen, moet je twee keer zo lang sparen. Beleggen is exponentieel. Wil je met beleggen je geld verdubbelen, dan duurt de eerste verdubbeling langer dan de tweede verdubbeling. Een exponentiële groei groeit sneller naarmate deze langer bezig is.

Mentale modellen uit de techniek

Veiligheidsmarge

Dit is zo'n een typisch mentaal model dat suggereert dat het beter is om problemen te voorkomen dan ze op te lossen.

Het is een belangrijk model in het ontwerpen van constructies. Als een brug wordt ontworpen om 1000 auto's per minuut aan te kunnen, dan wordt het niet ontworpen om 1100 auto's aan te kunnen. Wat nou als er 1000 vrachtwagens rijden of als er een parade op de brug plaats vindt? Een brug wordt vele malen sterker gemaakt dan waarvoor het dient.

Mentale modellen - Veiligheidsmarge - Margin of Safety

Dit mentale model werkt ook goed in de persoonlijke en zakelijke financiën. Het plannen van persoonlijke financiën is als het ontwerpen van een brug. Ingenieurs berekenen niet exact de maximale lading die de brug aan kan. Je bouwt een brug met zoveel extra veiligheidsmarge dat de brug nooit kan bezwijken.

Buffett en Munger gebruiken de Margin of Safety als ze nadenken over nieuwe beleggingen. De marge is het verschil tussen de huidige prijs van het aandeel en wat zij denken dat het waard is. Zij kunnen het fout hebben en daarom kopen ze liever alleen als de huidige prijs lager is dan wat zij denken.

Mentale modellen uit de psychologie / sociologie

Hyperbolic Discounting

Hyperbolic discounting is het verschijnsel dat de subjectieve waarde van zaken daalt met de afstand in de tijd, met uitstel. Als men je vraagt om een inspanning te doen in ruil voor 10 euro die je onmiddellijk daarna krijgt, kan dat aantrekkelijk zijn. Als men je vraagt om dezelfde inspanning te doen in ruil voor 10 euro, maar dan pas na een jaar, dan is dat heel wat minder aantrekkelijk. Hoe verder in de tijd verwijderd, hoe lager de subjectieve waarde; dat is de kern van delay discounting.

Verliesaversie

Verliesaversie is één van de vele biases die onze hersenen bochten af laat snijden om de dagelijkse veelheid aan beslissingen te kunnen nemen. Maar in onze moderne wereld werkt dit automatisme nog steeds op dezelfde manier als vroeger in het wild. Dat leidt tot denkfouten en irrationeel gedrag. Wij proberen ten koste van alles verlies te voorkomen. Het mechanisme is zo sterk dat het wordt ingezet in webshops en marketinguitingen om mensen richting de gewenste uitkomst te sturen.

Verliesaversie (of Loss Aversion) is een bias waarbij je liever een verlies vermijdt dan dat je dezelfde hoeveelheid in winst ontvangt. De pijn van het verlies voelt zelfs twee keer zo sterk als het plezier van het krijgen. De bias “helpt ons” bij het snel en intuïtief nemen van beslissingen, zoals dat vroeger in de prehistorie handig kon zijn.

Referentie-effect

Het referentie-effect is een denkfout op basis van de eerst beschikbare informatie, ofwel de referentie of het anker Hoewel deze referentie niet noodzakelijk relevant is voor de schatting, beïnvloedt deze de schatting wel. Deze aanpassing van een schatting doet zich bijvoorbeeld voor indien consumenten een prijsoordeel moeten vormen, en ze zich hierbij laten leiden door een gesuggereerde prijs.

Stimulans (incentives)

Mentale modellen uit de economie

Wordt aan gewerkt.

Vraag en Aanbod

Schaarste

Speltheorie (game theory)

Top 5 boeken over Mentale modellen

Poor Charlie's Almanack van Charlie Munger
Seeking Wisdom van Peter Bevelin
The Great Mental Models Volume 1 van Shane Parrish
Super Thinking van Gabriel Weinberg en Lauren McCann
Principles: Life and Work van Ray Dalio

Soms moet je vossenstreken gebruiken om te krijgen wat je wilt. Poor Charlie's Almanack is niet echt op voorraad bij amazon of bol. Via Google kwam ik op een grandioze website: academia.edu. Dit is een website die essays, wetenschappelijke artikelen en boeken gratis online publiceert en zo dus ook Poor Charlie's Almanack. Hier is de link: https://www.academia.edu/39406265/Poor_Charlies_Almanack_by_Charles_T_Munger

Je moet wel even een account aanmaken, maar die kan je na het downloaden weer gewoon verwijderen als je dat wilt. Op academia.edu kan je ook andere boeken van mijn intellectuele helden downloaden, zoals de essays van Nassim Taleb.

Lees hier al mijn artikelen over mentale modellen.

Competentiecirkel - 8. Competentiecirkel: Hoe beperk je verlies?

Signaal vs. Ruis - 11. Beperk financieel nieuws

Ockhams Scheermes - 13. De waarheid is simpel: Ockhams Scheermes

Exponentiële Groei - 22. Het rendement-op-rendementeffect in het leven

Snelheid - 25. Vaart vs. snelheid, zorg voor richting

Wrijving - 55. Wrijving: Hoe kan ik meer sparen?

Of lees mijn populairste artikelen.

Blijf denken