Bij persoonlijke financiën draait alles om relativiteit. Als je doorhebt wat relativiteit is en wat dat betekent voor je geld, kan je dat een hoop geld besparen. In dit artikel wordt er op drie manieren bekeken hoe relativiteit je financiële keuzes kan beïnvloeden. 

Relativiteit in aankoopbedrag

Waarom heb je minder moeite om €200 uit te geven aan een extra op voor je nieuwe auto of keuken en ben je vrij bewust van die €200 als je die dure sneakers koopt? Die €200 euro voor de extra optie van je nieuwe auto of keuken wordt door je brein neergelegd naast het volledige bedrag. Die €200 valt in het niet als je het vergelijkt met een auto van €30.000 of een keuken van €15.000. Maar die €200 van de dure sneaker valt juist op als je het vergelijkt met een sneaker van €100. 

Ons brein is constant aan het vergelijken om betekenis te geven in een soms betekenisloze wereld. Zo vergelijkt ons brein ook aankopen op het bedrag. Het bedrag is namelijk dat ons informatie geeft. 

Prijzen van aandelen kunnen ook relatief en verankerd werken. 

We prijzen iets niet op basis van zijn waarde, maar op basis van zijn relatieve prijs. Als we bijvoorbeeld een aandeel kopen voor €50 met een huidige prijs van €40, beoordelen we hoe goed de beslissing was in verhouding tot de aankoopprijs. Of als een aandeel dat we een tijdje overwegen te kopen rond de €50 hangt en vervolgens naar €35 daalt, dan denken we relatief vanaf de €50 en gaan we er automatisch van uit dat €35 een koopje is. De huidige prijs van een aandeel in relatie tot een eerdere koers betekent niets. Het gaat om de onderliggende bedrijfswaarde.

Denk bij je volgende aankoop in absolute termen. Vergelijk de aankoop niet met een ander bedrag.

Hoe we bedragen vergelijken, zo vergelijken we onszelf ook met anderen. 

Sociale relativiteit

Als we onszelf vergelijken met anderen is de kans groot op het gevaarlijkste gevoel : jaloezie. Munger zei ooit tegen Buffett:

“It is not greed that drives the world, but envy.”

Deze jaloezie kan er vervolgens voor zorgen dat je hogerop wil, dat je meer aanzien wil, zodat je ook kan laten zien hoe goed, machtig en rijk je wel niet bent. Maar jezelf vergelijken is een race die nooit gewonnen kan worden. Er zal altijd iemand beter zijn, meer vermogend of slimmer zijn.

Bertrand Russell zei dat jaloezie de fundamentele oorzaak van menselijk lijden is. De 18e-eeuwse filosoof en wiskundige Marquis de Condorcet zei: 

“Enjoy your own life without comparing it with that of another. As long as you achieve your goals, it shouldn’t matter if someone else does better.” 

Men is meestal niet jaloers op de meest welvarende van onze samenleving, de beste atleet of de winnaar van de Nobelprijs. Men is juist jaloers op de personen die hetzelfde zijn. In Manias, Panics, and Crashes schreef financieel historicus Charles Kindleberger het volgende:

“There is nothing so disturbing to one’s well-being and judgment as to see a friend get rich.”

Vergelijken mag en is menselijk, maar laat het je niet aansporen tot onnodige aankopen om vervolgens te kunnen zeggen dat je beter bent dan. Je bent al goed genoeg.

Risicotolerantie

Relativiteit in persoonlijke financiën verwijst naar het feit dat je financiële situatie relatief is aan je omstandigheden en doelen. Je favoriete belegger heeft andere omstandigheden en doelen dan de gemiddelde particuliere belegger. Sommige beleggers beleggen voor de dag en sommige voor het kwartaal. Sommige beleggen zonder eigen geld. Ze hebben geen skin in the game en kunnen daarom absurde risico’s nemen. Het is daarom onlogisch om zijn of haar beleggingen ook zomaar te kopen.

Het risico dat jij durft (of moet) nemen is relatief aan je leeftijd. Nauwkeuriger, het hangt af van het aantal jaren tot je pensioen. Iemand die binnenkort met pensioen wil, doet er verstandig aan om minder risico te nemen dan iemand die pas over vijftig jaar met pensioen gaat. 

Als je niet weet hoeveel risico je aan kan, beleg dan volgens het advies van Morgan Housel:

“The optimal portfolio is one that allows you to sleep at night.”

⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯

In 1907 schreef William Dawson dat een welvarend gevoel relatief is aan wat je gewend bent:

A man of education, accustomed to easy means, would suffer tortures unspeakable if he were made to live in a single room of a populous and squalid tenement, and had to subsist upon a wage at once niggardly and precarious. He would be tormented with that memory of happier things, which we are told is a ‘sorrow’s crown of sorrow.’

But the man who has known no other condition of life is unconscious of its misery. He has no standard of comparison. An environment which would drive a man of refinement to thoughts of suicide, does not produce so much as dissatisfaction in him. Hence there is far more happiness among the poor than we imagine.

William Dawson kwam tot dit inzicht nadat hij van Londen verhuisde naar het platteland. Hij schreef hierover meer in zijn boek The Quest of the Simple Life. Dawson was vrij succesvol en was gewend aan het rauwe leven op het platteland. Hij was nog nooit in aanraking gekomen met moderne medicijnen zoals antibiotica, Advil of het polio vaccin. Hij heeft nooit de luxe gehad van meerdaagse weersvoorspellingen of goed onderhouden snelwegen.

Een gemiddelde Nederlander die teruggestuurd zou worden naar de tijd en omstandigheden van Dawson zou het beschrijven als een onverdraagzame marteling. Dawson kon zich niet vergelijken met andere omstandigheden en schatte zichzelf rijk. 

Al het goede in het leven is slechts het gat tussen verwachtingen en de realiteit. Hoe groter het gat, des te groter het geluk. En als je belangrijkste referentiekader bestaat uit andere rijke mensen die indruk op elkaar proberen te maken, wordt dat gat ineens snel heel klein.

Blijf denken, 

De vrije stier